نگاهی به ترکمن چای

از متن کتاب:
عده ای از ریش سفیدان و افراد آگاه بخش ترکمن چای معتقدند که در گذشته بعلت وجود چشمه های زیاد ترکمن چای هزار چشم نامیده میشد. برخی نیز براین عقیده هستند که نام قدیمی ترکمن چای شهر خرامان بوده است. می گویند در اطراف آن پنج روستا بنامهای محلی قویجاخ، کول دیم، صوباشی، قارا آغاشلیق و سید دوواری وجود داشت. مردم بعلت حمله دائمی عشایر در زحمت بودند. در نتیجه باهم متحد شده و در محل کنونی ترکمن چای سکونت گزیدند. تا در مدافعه با عشایر مهاجم قویتر باشند باستثنای روستای «سید دوواری» که بآنها ملحق نشده به ده «چاناخ بولاغ» کوچ کردند .
بعضی مردم هم علت کوچ ساکنین این روستاها را چنین توجیه می کنند. در عهد قاجاریه بنا بدستور عباس میرزا ساکنین روستای ترکمن چای از پرداخت مالیات دیوانی و بعضی بدهی های مربوط بمالک معاف شده بودند، بنابراین اهالی روستاهای مذکور بخاطر استفاده از این نوع مزایا به ترکمن چای کوچ نموده اند. برخی نیز بر این عقیده اند که این روستاها را مغولها پس از تاخت و تاز و بآتش کشیدن منطقه بعداً نام گزاری کرده اند که ترکمان نیز یکی از آن نام گزاریها محسوب می شود. ولی در زمان انعقاد عهدنامه بعلت وجود رودخانه که از مرکز آن می گذرد کلمه چای که بمعنی رودخانه است بآن اضافه نموده اند...